Έννοιες

Στη σημερινή εποχή έχουμε χάση κάθε επαφή με τις έννοιες των λέξεων που χρησιμοποιούμε. Είναι λογικό αυτό. Σε μια κοινωνία δίχως παιδεία και δίχως μόρφωση η γνώση μεταδίδεται από στόμα σε στόμα υπό τη μορφή τη μόδας.


Παιδεία

Τόσο ντόρος έγινε φέτος για αυτό το θέμα. Και όμως κανείς δεν μπορεί να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα. Όπως πάντα η πληροφόρηση ποτέ δεν είναι διασταυρωμένη, ποτέ δεν ακολουθείται από επιχειρήματα και είτε κατηγορούμε είτε υπερασπιζόμαστε το κάνουμε σαν ανήλικοι και απολίτιστοι καρδινάλιοι. Η παιδεία δεν έχει να κάνει με το μορφωτικό επίπεδο ενός ανθρώπου. Ένας τσομπάνης συνήθως έχει περισσότερη παιδεία από έναν πανεπιστημιακό. Η παιδεία είναι η πηγή της σοφίας, εκεί όπου η μόρφωση και η εκπαίδευση βασίζεται για να πηγάσει με τη σειρά της η ανάλυση, η κρίση, το συμπέρασμα και το αποτέλεσμα.
Η παιδεία λοιπόν ξεκινάει από το σπίτι.
Έχει να κάνει με τις αξίες και τα ιδανικά που σου παρέχει ο πατέρας και η μητέρα της οικογένειάς σου.


Αξίες και Ιδανικά

Πολλοί μπορούν να μιλήσουν για πατριωτισμό, θρησκεία, δικαιώματα κτλ. Η αλήθεια είναι ότι η βασική αξία ενός ανθρώπου είναι ο σεβασμός και το βασικό ιδανικό είναι η ελευθερία. Από τη ζύμωση αυτών των δύο ξεκινάει ο πολιτισμός. Με άλλα λόγια και η παιδεία ενός ανθρώπου.
Όταν λοιπόν ένας άνθρωπος ξέρει να σέβεται τον εαυτό του, τότε γνωρίζει αυτομάτως να σέβεται και τον συνάνθρωπό του. Όποιος και όπως και αν είναι αυτός. Το αξίωμα της ελευθερίας θα τον προστατέψει από τη καταπάτηση του σεβασμού από τους άλλους και θα τον αναγκάσει δικαίως να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Παρομοίως σε πιο μεγάλη κλίμακα, μια χώρα που σέβεται τον εαυτό της, σέβεται τους γείτονές της και στοχεύει προς την αρμονική συνύπαρξη και την επίλυση των προβλημάτων τους. Όταν όμως ο γείτονας δεν θα σεβαστεί τη χώρα αυτή τότε απειλείται η ελευθερία της και δικαιωματικά η χώρα αυτή την υπερασπίζεται.
Ένας άνθρωπος ο οποίος έχει παιδεία αποφεύγει τις συγκρούσεις, πάνω από όλα σκέπτεται και μετά πράττει. Ζυγίζει τις επιλογές του και χρησιμοποιεί το οπλοστάσιο του προσωπικού πολιτισμού του, της προσωπικότητάς του για να υπερασπίζεται τις απόψεις του. Συμπεριφέρεται σαν ανθρώπινο ον και όχι σαν ζώο. Η παιδεία είναι κάτι το βασικό για έναν λαό.
Δυστυχώς λοιπόν, ο νεοέλληνας δεν έχει παιδεία. Συμπεριφέρεται χωρίς ποτέ να σέβεται τους άλλους. Κατηγορεί για τα προβλήματά του τους πάντες και ποτέ τον εαυτό του, αποφεύγοντας έστω και την ελάχιστη αυτοκριτική αποδεικνύοντας έτσι πόσο λίγο σέβεται τον ίδιο του τον εαυτό. Δεν έχει σημασία τι είναι αντικειμενικά σωστό και τι είναι λάθος. Σημασία έχει τι βολεύει αυτόν. Όλα αυτά είναι λίγα από τα συμπτώματα της έλλειψης παιδείας.


Μόρφωση

Όταν ένας άνθρωπος φτάσει στην ηλικία που μπορεί να κοινωνίζεται, με άλλα λόγια όταν πάει στο σχολείο, εκεί για πρώτη φορά στη ζωή του μπαίνει σε ένα περιβάλλον με λιγότερη προστασία και περισσότερη ανεξαρτησία και αυτονομία. Με περισσότερη ελευθερία κινήσεων. Εκεί ο άνθρωπος βασιζόμενος στη μικρή αλλά εξελισσόμενη παιδεία του γνωρίζει άλλους ανθρώπους και αρχίζει να συνδιαλέγεται μαζί τους. Το σχολείο και οι δάσκαλοι έχουν την υποχρέωση και το καθήκον να εμπνεύσουν τον μαθητή και να τον καθοδηγήσουν έτσι προς τη μάθηση. Με τη πάροδο των χρόνων ανακαλύπτεται αυτό που ονομάζουμε "η κλήση" του κάθε μαθητή και σιγά-σιγά η μόρφωση επεκτείνεται προς αυτή τη κατεύθυνση.
Και πάλι η παιδεία είναι αναγκαία. Ένας άνθρωπος που δεν του έχουν μάθει να σέβεται ορθά τον εαυτό του θα παραγκωνίσει τη κλήση του, τα ταλέντα του και θα εστιάσει σε λάθος κατευθύνσεις. Έτσι φτάνουμε σε αυτό που ονομάζουμε "ανώτερη εκπαίδευση".


Εκπαίδευση

Σε αυτό το στάδιο ο άνθρωπος έχει αναγνωρίσει τη κλήση του, μιλώντας πάντοτε σε γενικότερες έννοιες, μεταξύ μαθηματικών, χειρονακτικών, θεωρητικών, γυμναστικών ή καλλιτεχνικών πεδίων. Υποτίθεται βεβαίως ότι από εδώ και στο εξής το σχολείο σαν οργανισμός του δίνει τις ανάλογες κατευθύνσεις και επιλογές κάθε φορά. Όσο περνάν τα χρόνια αυτό το πεδίο επιλογής γίνεται όλο μικρό σε εύρος έως ότου φτάσουμε στο σημείο της πανεπιστημιακή ή ανώτερης εκπαίδευσης.
Και πάλι η παιδεία παίζει σημαντικό ρόλο. Ένας άνθρωπος ο οποίος σέβεται τον εαυτό του αλλά πλέον και τον συνάνθρωπό του δεν θα επιλέξει να ασχοληθεί με κάτι που δεν του ταιριάζει γιατί πολύ απλά θα αποτύχει. Δεν γίνεται ένας άνθρωπος που δεν μπορεί να αντιληφθεί τη φιλοσοφία των απλούστερων μαθηματικών να γίνει μαθηματικός. Ούτε κάποιος ο οποίος δεν μπορεί να ασχοληθεί με την ιατρική να απαιτεί από τον εαυτό του να γίνει γιατρός. Ποια τα κίνητρά του; Το χρήμα; Η το επάγγελμα ως αυτοσκοπός; Η παιδεία ενός ανθρώπου του διδάσκει ότι όταν κάποιος ασχολείται με κάτι το οποίο δεν τον ενδιαφέρει καθόλου δύσκολα μπορεί να αποδώσει και να έχει έστω και το μικρότερο κέρδος. Αντιθέτως όταν του αρέσει το αντικείμενο στο οποίο επικεντρώνει τις προσπάθειες του, η αποτυχία δεν είναι ποτέ επιλογή αφού όποτε θα σκοντάφτει θα σηκώνεται για να συνεχίσει με περισσότερο πείσμα και επιμονή.


Η παιδεία λοιπόν είναι κάτι τελείως διαφορετικό από την εκπαίδευση και τη μόρφωση. Είναι η ραχοκοκαλιά του πολιτισμού, η ουσία του να είσαι άνθρωπος, του να κοιτάς ψηλά και να απαιτείς από τον εαυτό σου αυτή τη ρανίδα αθανασίας που αφήνεις πίσω σου υπό τη μορφή υστεροφημίας. Ποτέ δε στοιχηματίζεις σε ένα άλογο που ξέρεις ότι μετά βίας τρέχει. Έτσι είναι και οι φιλοδοξίες. Σεβόμενος τον εαυτό του ένας άνθρωπος μαθαίνει να εξερευνά τις προσωπικές του δυνατότητες και το πως μπορεί να τις επεκτείνει συνεργαζόμενος με άλλους ανθρώπους. Γνώθι σ'αυτόν έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες και δεν είχαν άδικο. Ένας άνθρωπος που γνωρίζει τις δυνατότητές του, έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει τη θέληση η οποία χρειάζεται για να ξεπεράσει οποιοδήποτε εμπόδιο. Μόνο τότε ένας άνθρωπος μπορεί να καταλάβει την σημασία άλλων σημαντικών εννοιών όπως δημοκρατία, δικαίωμα, καθήκον, οικογένεια, έρωτας, αγάπη, ζωή, θάνατος κτλ.